Tam Adı: Afganistan İslam Cumhuriyeti Yüzölçümü: 647 500 km² Başkenti: KabilPara Birimi: AfganiDili: Peştu, DariNüfusu: 27 755 775 kişi (2002 tahmini) Ortalama Ömür: 46.6 yıl (2002 tahmini) Okur Yazarlık Oranı: % 36 (1999 tahmini) Kişi Başına Düşen Milli Gelir: 800 $ (2000 tahmini)

Kuzeydoğuda Hint-İngiliz İmparatorluğu'nun topraklarını saldırılardan korumak için İngilizler tarafından yaptırılmış olan Vakhan geçidi göze çarpmaktadır.

Kuzeyde Hindikuş'tan itibaren arazi sert bir meyil ile Ceyhun vadisine kadar alçalır. Buradaki nehirler üç gruba ayrılmakta ve İndus grubu, Helmand grubu ile Ceyhun grubu isimlerini almaktadır.

İndus grubu; bütün kollarıyla Kabil nehrini ihtiva etmektedir. Kuzeyde Hindikuş dağlarından çıkan Taggo, Kunar, güneyde ise; Gulkûh dağlarından çıkan Logar, Kabil nehrini meydana getiren kolların en önemlileridir. Doğu yönünden akan bu nehir boyunca tarihi bir yol yer almakta ve bu yol Safed-Kuh dağlarının üzerinden güneye saparak, dünyanın en ünlü geçidi olan Hayber Geçidi'nden geçmektedir.

Helmand grubu da; batıda İran'a yönelmiş olan Heri Rud havzasıyla, tuzlu veya kumlu çöllerden ve steplerden geçtikten sonra, güneydoğu istikametini takiben gelen diğer ırmaklarla beraber Sistan'da Hamun bataklık çukuruna varan Helmand nehrinden müteşekkildir.

Ceyhun grubu ise; bizzat Ceyhun ile bunun güney kollarını ve ovada kuzey istikametine akmakla beraber hiçbir zaman Ceyhun'a kavuşamayan Murgab ve Heri-Rud ırmaklarını ihtiva eder. Ceyhun nehri ülkenin kuzey sınırında 700 km. boyunca uzanır. Kebir batıya doğru aktıkça geniş vadiler oluşturur. Bu bölgede dağlar da daha diktir.

Doğal Afetler:
Ülkede sel, kuraklık ve Hindukuş Dağları bölgesinde şiddetli depremler görülmektedir.

Çevre konusunda önemli noktalar:
Doğal tatlı su kaynaklarının sınırlı olması, içilebilir su kaynaklarının yetersizliği, toprak kirlenmesi, otlak ve ormanların tahribi (kalan ormanlar çoğunlukla ısınmak için veya inşaatta kullanılmak üzere kesilmektedir), çölleşme, hava ve su kirliliği görülmektedir.

İklim

Kurak ve yarı kurak karasal bir iklime sahip olan Afganistan'da kışlar çok soğuk geçer; sıcaklık -30°C nin altına kadar düşer. Çukur sahalar da yazlar sıcak ve kuraktır. Yazın sıcaklık karasal etkilere bağlı olarak çok yükselir. Yaz mevsiminde sıcaklığın yükselmesinden dolayı 3500 m civarında bile tarım yapılır.

Afganistan genellikle az yağış alan kurak bir ülkedir. Fakat, kış aylarında özellikle yüksek kesimlere fazla miktarda kar yağışı düşer. Hava yılın geri kalan aylarında açık ve güneşlidir. İklim, ülkenin kuzeydoğusunda yüksek dağlar yüzünden soğuktur, ama güneybatı uzun sıcak yazlara sahiptir. Tüm kuzey kısmı kışın karla kaplı olmakla beraber, Kabil yazın oldukça ılık, Kandehar da çok sıcak olabilmektedir. Yağışlı devre Ekim'den Nisan'a kadar sürer. Ancak düşen yağış hiç bir yerde yılda 380 mm'den fazla değildir. Temmuz-Eylül arasında Musonların etkisiyle şiddetli fırtınalar görülür.

Bitki örtüsü

Ülkenin büyük bir bölümü bozkır ve çöllerle kaplıdır. Dağlarda yer yer ormanlar (selvi, meşe, çam) görülür; buralarda geyik, ayı, leopar ve çok sayıda kuş türü yaşar. Akarsu boylarındaki alçak sahalarda defne ve fıstıkların bulunduğu çalılıklara geçilir.

Yerleşme
Yüksek bir plato üzerinde kurulmuş olan başkent Kabil, ülkenin en önemli merkezidir, ikinci önemli şehri Kandehar, dini ve idari yönden önem taşır. Kandehar, Herat, Kunduz, Afganistan'ın nüfusu 100.000 den fazla olan üç şehridir. Kabil ise; bir milyonun üzerindeki nüfusuyla en önemli kent merkezidir.

Batıda eski Belh Eyaletinin geniş ve verimli toprakları vardır, Bu zengin bölgenin en başta gelen şehri Mezar-ı Şeriftir. Bu şehir ülkenin ikinci büyük şehridir. Daha batıda Murgab nehri kuzeye doğru derinleşen vadiler içinde akmaktadır.

Kuzey sınırında SSCB'nin Türkmenistan, ve Tacikistan Cumhuriyetleri bulunur. Türkler’in yaşadığı bu bölgede Türkçe konuşulur ve bölgenin etnik özellikleri kuzeybatı Afganistan'a da kayar.

Kuzeybatıda eski ve güzel Herat şehri bulunur. Bu şehir XV. yüzyılda Timur hanedanı sırasında Orta Asya'nın en önemli kültür mer­kezlerinden biri olmuştur. Günümüzde de bu özelliğini devam ettiren Herat şehrinden geçen Heri Rud nehri bölgeye hayat vermektedir. Bu bölgedeki halk, Farsça konuşur ve savaşçı, mağrur Afganlılardan farklı olarak barışsever, ince ruhlu karaktere sahiptirler.

Kabil, Hindikuşlar'ın kolu olan Kuh-i Baba sıradağlarının güney eteklerindeki ovalarda kurulmuştur. Kuh-i Baba sıradağlarının üze­rindeki sırtlar ve platolar adeta labirentler oluşturmaktadır. Dağ, kaynakları da birbirine karışarak yollarına devam ederler. Bu yüzden bu bölge düzensiz bir topografyaya sahiptir. Bu coğrafi durum halkın da milli birlik göstermesini engeller. Sosyal hayatta kabile özelliklerinin öne çıkması bu yüzdendir.

Kabil şerinin genel görünümü

Afganistan'ın Pakistan ile olan doğu sınırı Vakhan'dan başlar. Güneye doğru inildiğinde Pakistan'a komşu olan Luristan eyaleti bulunmaktadır. Daha güneyinde ise Nangarhar yer almaktadır. Nangarhar'ın batısında Kabil, doğusunda Pakistan'ın Peşaver şehri vardır.

Paktiya eyaletinin ise doğusunda Kuram (Pakistan), batısında Gazne bulunur. En güneyde Pakistan'ın kuzey ve güney Veziristan bölgesine komşu olan Haroti yer almaktadır.

Haroti'nin güneyindeki bölgelerde dağlar dikleşmektedir. Dağların güneybatısında Kabil ve eteklerinde de Tarnak nehri ve Kandehar şehri bulunmaktadır. Pakistan (Quetta)'nın 200 km. kuzeybatısında olması nedeniyle Kandehar, Pakistan'a batıdan ve kuzeyden yönelen istila hareketlerinden her zaman büyük ölçüde etkilenmiştir. Büyük bir hızla gelişen ve sanayileşmenin boğduğu bir yer durumuna gelen Kabil'e nazaran Kandehar, milli özelliklerin daha ağır bastığı bir kenttir. Ayrıca nüfus, yönetim ve siyasi ağırlık açısından ülkenin ikinci önemli şehridir.

Bütün bu bilgilerden Afganistan'ın ona ve doğu kesimlerinin dağlık, güney ve batı illeriyle, yani Herat-Kandehar yoluyla, bu yolun batısında kalan kesimin düzlük olduğu anlaşılmaktadır.

Ayrıca birçok yeri bütünüyle ıssız olan güney kesiminin kurak ve çöllük bir durumda bulunduğu, merkezi Herat olan Horasan bölgesinin yaşamaya en elverişli bölge olduğu görülmektedir.